Peguam Syarie Menulis: Kerangka akta kewangan Islam masih kabur

Oleh : Mohamad Isa Abd Ralip

Sistem terus dibayangi kuasa sivil mengikut Perlembagaan Persekutuan

MALAYSIA muncul sebagai pemain sistem kewangan Islam yang rancak dan komprehensif sejak pertengahan tahun 80-an sejajar penggubalan Akta Bank Islam (ABI) 1983 dan Akta Pelaburan Kerajaan 1983, membolehkan transaksi perbankan dan kewangan Islam mengikut prinsip syariah.

Hal ini dikembangkan dengan kewujudan perlindungan insurans melalui Akta Takaful (AT) 1984. Pindaan Akta Bank dan Institusi-institusi Kewangan (BAFIA) 1989 memasukkan Seksyen 124 pula telah melebar luaskan Sistem Perbankan Islam (SPI) ke dalam bank konvensional.

Kewujudan Akta Suruhanjaya Sekuriti 1993 kemudian menjadikan sistem kewangan Islam maju setapak lagi terutama dalam pasaran modal Islam. Namun, di sebalik graf kemajuan ini, sistem kewangan Islam masih dibelenggu pelbagai halangan terutama dalam aspek perundangan.

Kerangka perundangannya masih kabur dan terus dibayangi kuasa sivil yang diberi Perlembagaan Persekutuan dan bukannya atas prinsip syariah.

Perlembagaan Persekutuan memberi kuasa kepada kerajaan negeri untuk menubuhkan Mahkamah Syariah seperti peruntukan Jadual Kesembilan, Senarai II (Senarai Negeri), Perlembagaan Persekutuan.

Namun, bidang kuasa diberikan kepada Mahkamah Syariah terhad kepada skop tertentu dan terpakai ke atas orang Islam saja. Bidang kuasa jenayah terhad kepada kesalahan jenayah yang tidak melebihi hukuman tiga tahun penjara, denda RM 5,000, enam kali sebatan atau gabungannya.

Walaupun begitu, pindaan perlembagaan dalam Perkara 121 (1A) yang memisahkan bidang kuasa Mahkamah Syariah dan Mahkamah Tinggi Sivil sedikit sebanyak memberi ruang kepada Mahkamah Syariah untuk beroperasi tanpa gangguan.

Pindaan pada 1988 ini menyatakan Mahkamah Tinggi Sivil tidak mempunyai bidang kuasa berkenaan apa-apa perkara dalam bidang kuasa Mahkamah Syariah. Namun, timbul persoalan sama ada kewangan Islam termasuk dalam bidang kuasa khas Mahkamah Syariah.

Jawapannya tidak. Sehingga kini, semua kes berkaitan kewangan Islam dibicarakan di Mahkamah Sivil. Inilah sesuatu yang malang bagi sistem kewangan Islam di negara kita kerana Mahkamah Sivil menjadi pemutus bagi pertikaian membabitkan undang-undang Islam.

Kerangka perundangan bagi sistem kewangan Islam di Malaysia sebenarnya tertakluk kepada kuasa persekutuan seperti dinyatakan dalam Perlembagaan, bermakna ia tertakluk kepada undang-undang diluluskan Parlimen sebelum boleh beroperasi.

Antara isu berkaitan kewangan Islam adalah bidang kuasa Mahkamah Syariah dan Mahkamah Sivil dalam kes muamalat. Kes Bank Islam Malaysia Berhad vs Adnan Bin Omar (1994), Mahkamah Syariah hanya mempunyai bidang kuasa membabitkan orang Islam saja.

Justeru, Mahkamah Syariah tidak mempunyai kuasa mendengar kes itu kerana pelanggan bank juga terdiri daripada orang bukan Islam. Malah, bank Islam adalah sebuah badan korporat dan tidak dianggap seseorang yang menganut Islam.

Ini bermakna Mahkamah Syariah tidak mempunyai kuasa mendengar kes itu. Malah, ABI 1983 dan AT 1984 sendiri tidak memperuntukkan sebarang bidang kuasa kepada Mahkamah Syariah untuk bertindak dalam pertikaian berkaitan muamalah Islam.

Sistem kewangan Islam di Malaysia tidak mempunyai undang-undang atau akta lengkap untuk beroperasi. Ia hanya diurus selia beberapa akta khas seperti ABI 1983 dan AT 1984 menyebabkan kewangan Islam masih bergantung harap kepada akta sivil untuk beroperasi.

Hal ini menyebabkan berlaku pertentangan antara akta dengan prinsip syariah. Contohnya, prinsip syariah melarang berlakunya dua kontrak dalam satu akad. Namun, Akta Sewa Beli 1967 membenarkan akad seperti itu.

Sebab itulah, institusi kewangan Islam menawarkan produk sewa beli menggunakan kontrak al-Ijarah Thumma al-Bay’ (sewa diikuti dengan pembelian) atau al-Ijarah Muntahiyah bi Tamlik (sewa berakhir dengan pemilikan).

Selain itu, ada isu Penafsiran Kontrak Kewangan Islam dengan Kontrak Konvensional seperti kes Tinta Press Sdn Bhd vs Bank Islam (M) Bhd (1987), mahkamah mentafsirkan kontrak dipakai adalah sewaan sedangkan bank menggunapakai kontrak al-Ijarah dalam urus niaga antara mereka.

Mahkamah lebih selesa berhujah mengenai faedah dalam kontrak sedangkan BBA menggunakan prinsip keuntungan. Dalam kedua-dua kes ini, mahkamah tidak merujuk kontrak kepada muamalat dan prinsip syariah, sebaliknya merujuk kepada peraturan yang wujud dalam sistem konvensional.

Kajian berkaitan sistem kewangan Islam oleh Pensyarah Pusat Pemikiran dan Kefahaman Islam (CITU) UiTM Shah Alam mencadangkan diwujudkan kerangka perundangan sistem kewangan Islam yang lebih menyeluruh dan bertepatan kehendak syariah.

Bidang tugas Mahkamah Syariah perlu diperluaskan untuk mendengar kes muamalat Islam kerana hakim dibantu peguam syarie yang terlatih dengan prinsip syariah.

Perkara 74 (2) dan Jadual Kesembilan, Senarai I (Senarai Persekutuan) dan akta berkaitan perlu dipinda supaya undang-undang Islam secara menyeluruh termasuk sistem muamalat Islam dimasukkan dalam Senarai Persekutuan.

Ini bagi membolehkan sistem kewangan Islam dapat beroperasi dan Mahkamah Syariah diberi bidang kuasa mendengar kes berkaitan kewangan dan muamalat Islam membabitkan pelanggan Islam atau bukan Islam.

Cadangan pindaan perlembagaan dan akta tertentu perlu diamati pihak berwajib supaya sistem perbankan dan kewangan Islam dapat beroperasi berlandaskan kehendak syariah sepenuhnya, tanpa mencampuradukkan sistem perundangan Islam dan sivil seperti sekarang.

Penulis ialah Presiden Persatuan Peguam Syarie Malaysia (PGSM)

Sumber : Berita Harian
Tarikh : 29/12/2010