Konsep halal perkasakan ekonomi ummah

Oleh : MUHAMMAD HISYAM MOHAMAD

HALAL adalah satu kata nama bahasa Arab di mana kata kerjanya ialah halla, yahillu, hillan yang membawa erti membebaskan, melepaskan, memecahkan, membubarkan dan membolehkan.

Apabila ia digunakan dalam bidang perundangan Islam, ia membawa maksud; pertama, segala yang menyebabkan seseorang itu tidak dihukum jika menggunakannya dan keduanya sesuatu yang boleh dikerjakan menurut syarak.

Al-Jurjani dalam kitab Al-Ta'rifat menjelaskan pengertian halal dengan maksud pertama, merujuk kepada keharusan menggunakan benda atau apa-apa yang diperlukan untuk memenuhi keperluan jasmani seperti makanan, minuman dan ubat-ubatan. Sementara maksud kedua bersangkut dengan keharusan memanfaatkan, memakan, meminum dan mengerjakan sesuatu yang kesemuanya ditentukan berdasarkan nas.

Banyak ayat al-Quran menggunakan istilah halal. Antaranya ialah berhubung soal muamalat, kekeluargaan, perkahwinan dan rezeki.

Apa yang menarik tentang konsep makanan dan rezeki halal dalam al-Quran ialah kata sifat toyyib yang mengekorinya. Toyyib (atau toyyibah; toyyibat atau tuuba sebagai jamak) daripada segi makna ialah sesuatu yang baik atau berlawanan dengan buruk. Jadi apabila disebut halalan toyyiban ia memberi maksud sesuatu yang halal dan bersifat baik serta elok.

Konsep ini sangat positif untuk semua aspek kehidupan manusia. Ia merupakan satu tuntutan dan menjadi tanggungjawab setiap orang untuk memenuhinya.

Proses penyediaan makanan dan minuman halal yang bermula daripada penyediaan bahan mentah hinggalah ia terhidang di atas meja sepatutnya dilakukan oleh orang Islam itu sendiri.

Tanggungjawab ini tidak sepatutnya diletak di bahu penganut agama lain kerana mereka tidak mampu memahami kepentingan konsep halalan toyyiban secara sempurna.

Namun hakikatnya, pengeluar-pengeluar bukan Muslim kini menguasai sebahagian besar pasaran makanan halal negara. Mengikut Unit Perancang Ekonomi, jumlah penduduk Malaysia pada 2008 (termasuk bukan warganegara) berjumlah 27.9 juta orang dengan 13.66 juta adalah penduduk Melayu.

Namun hanya 15 peratus sahaja pasaran makanan halal dikuasai oleh pengusaha Muslim.
Kecenderungan umat Islam menjadi pembeli dan ketiadaan minat untuk menjadi usahawan merupakan antara sebab utama keadaan ini berlaku.

Kegagalan kita untuk terlibat secara giat dalam bidang perniagaan dan industri menyebabkan umat Islam terpaksa bergantung secara berterusan kepada barangan keluaran bukan Islam.

Sesungguhnya kekuatan ekonomi atau kekayaan yang dijana menerusi usaha yang halal merupakan unsur terpenting bagi membolehkan umat Islam menjalani kehidupan sempurna lagi diberkati.

Sebenarnya jika kita memperhalusi hikmah di sebalik tuntutan agama supaya penganut memperlengkapkan diri dengan kekuatan ekonomi, ia berkait rapat dengan unsur paling atas dalam susunan maslahah daruriyyat. Ia merupakan tuntutan untuk menjaga kesucian agama dan keimanan.

Kekuatan ekonomi dan keutuhan status kewangan adalah penawar kepada masalah kemiskinan dan kesan-kesannya. Lukman Al-Hakim pernah menasihati anaknya supaya menutup pintu kemiskinan dengan berusaha mencari rezeki halal. Kemiskinan katanya, boleh menghasilkan tiga tabiat tidak elok iaitu kecuaian dalam menjalankan perintah agama, kelemahan daya pemikiran dan hilang maruah diri.

Nabi Muhammad SAW menegaskan, sesiapa di kalangan umatnya yang menjalankan kegiatan ekonomi secara jujur dan amanah maka kedudukannya adalah setaraf dengan para nabi, siddiqin, syuhada'dan solihin di akhirat kelak.

Paling penting, sejajar dengan peredaran zaman, kekuatan ekonomi di peringkat ummah dan negara memungkinkan kawalan politik, ketenteraan dan pengaruh ideologi.

Hal ini amat jelas sekali jika kita perhatikan kepada sejarah penguasaan ekonomi oleh negara maju ke atas negara-negara membangun dan miskin menerusi sistem kapitalisme. Apa yang paling mendukacitakan ialah kelemahan dalam bidang ekonomi menyebabkan banyak negara Islam terpaksa tunduk patuh kepada kuasa-kuasa besar dunia.

Justeru sabda Nabi SAW bahawa kemiskinan itu boleh membawa kepada kekufuran dilihat sebagai satu peringatan bahawa kelemahan dalam bidang ekonomi bukanlah suatu masalah yang boleh dipandang ringan oleh semua umat Islam.

PENULIS ialah Felo Pusat Ekonomi dan Kajian Sosial, Institut Kefahaman Islam Malaysia

Sumber : Arkib
Tarikh : 20/3/2009